Andrzej Basista i Andrzej Nowakowski
Universitas - 2012
Autorzy: Andrzej Józef Basista i Andrzej Stanisław Nowakowski to architekci,
historycy architektury, wykładowcy akademiccy i członkowie SARP O.
Kraków.
Sposób czytania architektury
Książka "Jak czytać architekturę" wyróżnia się
nietypowym podejściem do analizy architektury. Zamiast klasycznego
omówienia stylów, epok i wielkich twórców, autorzy skupiają się na sposobie
odbioru budynków przez widza. Proponują analizę architektury poprzez
doświadczenie przestrzeni, zaczynając od pierwszego wrażenia budowli
widzianej z daleka, poprzez jej relację z otoczeniem, a kończąc na wnętrzach
i szczegółach konstrukcyjnych. Publikacja omawia zarówno znane budowle, jak
i mniej oczywiste obiekty, często zwracając uwagę na detale, które mogą
umknąć w tradycyjnych podręcznikach. Podejście to sprawia, że książka nie
jest jedynie akademickim wykładem, ale praktycznym przewodnikiem po
tym, jak świadomie patrzeć na budowlę, tak, aby dostrzegać nie tylko jej formę, ale także funkcję,
znaczenie oraz kontekst historyczny i społeczny. Autorzy podkreślają, że architektura
jest żywą sztuką, której odbiór zależy od wielu czynników, takich jak
perspektywa, światło, materiały czy funkcjonalność.
Etapy kontaktu z budynkiem
Autorzy dzielą sposób poznawania architektury na cztery
kluczowe etapy, które odzwierciedlają naturalny sposób
percepcji przestrzeni przez człowieka.
Pierwszym z nich jest odbiór budynku z oddali. To moment, w którym dostrzegamy jego skalę, proporcje i kontekst przestrzenny. Wrażenie, jakie budowla wywiera w krajobrazie, może być kluczowe dla jej interpretacji – niektóre budynki dominują nad otoczeniem, inne wtapiają się w przestrzeń, harmonizując z nią.
Drugim etapem jest relacja budowli z otoczeniem. Autorzy wskazują, że architektura nie istnieje w oderwaniu od miejsca, w którym się znajduje. Miasta, place, parki czy nawet ulice kształtują sposób, w jaki postrzegamy dany budynek. W książce znajdziemy liczne przykłady budowli, które zmieniają swoje znaczenie w zależności od kontekstu.
Następnie analizowany jest budynek z zewnątrz – jego fasada, detale i materiały. W publikacji podkreślono, jak wielkie znaczenie dla odbioru budynku ma świadome użycie formy i faktury. W różnych epokach architekci posługiwali się różnymi środkami wyrazu, a materiały były nie tylko elementami konstrukcyjnymi, ale także narzędziem budowania atmosfery i znaczenia budynku.
Ostatni etap to wnętrze, które w wielu przypadkach całkowicie zmienia sposób odbioru architektury. Autorzy zwracają uwagę, że nawet najbardziej surowa bryła może skrywać wewnątrz niezwykle bogatą i emocjonalnie oddziałującą przestrzeń. Gra światła, podział pomieszczeń i ich wysokość – wszystko to wpływa na doświadczenie użytkownika i sposób, w jaki porusza się on po budynku.
Pierwszym z nich jest odbiór budynku z oddali. To moment, w którym dostrzegamy jego skalę, proporcje i kontekst przestrzenny. Wrażenie, jakie budowla wywiera w krajobrazie, może być kluczowe dla jej interpretacji – niektóre budynki dominują nad otoczeniem, inne wtapiają się w przestrzeń, harmonizując z nią.
Drugim etapem jest relacja budowli z otoczeniem. Autorzy wskazują, że architektura nie istnieje w oderwaniu od miejsca, w którym się znajduje. Miasta, place, parki czy nawet ulice kształtują sposób, w jaki postrzegamy dany budynek. W książce znajdziemy liczne przykłady budowli, które zmieniają swoje znaczenie w zależności od kontekstu.
Następnie analizowany jest budynek z zewnątrz – jego fasada, detale i materiały. W publikacji podkreślono, jak wielkie znaczenie dla odbioru budynku ma świadome użycie formy i faktury. W różnych epokach architekci posługiwali się różnymi środkami wyrazu, a materiały były nie tylko elementami konstrukcyjnymi, ale także narzędziem budowania atmosfery i znaczenia budynku.
Ostatni etap to wnętrze, które w wielu przypadkach całkowicie zmienia sposób odbioru architektury. Autorzy zwracają uwagę, że nawet najbardziej surowa bryła może skrywać wewnątrz niezwykle bogatą i emocjonalnie oddziałującą przestrzeń. Gra światła, podział pomieszczeń i ich wysokość – wszystko to wpływa na doświadczenie użytkownika i sposób, w jaki porusza się on po budynku.
Architektura jako znak i symbol
W książce podkreślono, że architektura nie jest tylko
funkcjonalnym budownictwem – pełni także funkcję symboliczną i
ideologiczną. Budynki mogą być nośnikami wartości kulturowych,
historycznych czy politycznych. Przykładem mogą być gmachy parlamentów,
świątynie czy zamki, które wznoszono nie tylko po to, aby spełniały
swoją funkcję użytkową, ale także po to, by manifestowały władzę,
prestiż lub przekonania danej społeczności. Niezwykle istotna jest
relacja budynku z otoczeniem, a zatem analiza architektury nie
może odbywać się w oderwaniu od jej kontekstu. Książka podkreśla
znaczenie urbanistyki i krajobrazu w projektowaniu budowli, a
także zależności między użytecznością a formą, pokazując, jak
różne epoki podchodziły do tego zagadnienia.
W architekturze odnajdujemy także liczne odniesienia do tradycji i mitologii. Wiele stylów czerpie z wcześniejszych epok – klasycyzm odwołuje się do antycznej Grecji i Rzymu, neogotyk do średniowiecza, a modernizm do idei funkcjonalności i prostoty. Każda epoka pozostawia po sobie budowle, które odzwierciedlają dominujące w danym czasie idee i wartości.
Istotnym zagadnieniem poruszonym w książce jest wpływ materiałów i technik budowlanych na kształt architektury. Autorzy omawiają ewolucję budownictwa – od surowego kamienia, przez cegłę, drewno, aż po szkło i beton. Każdy z tych materiałów nadaje budynkom charakterystyczny wygląd i ma swoje ograniczenia techniczne, które twórcy musieli uwzględniać w projektach. Równie istotne jest światło, które tworzy atmosferę wnętrza i podkreśla detale budowli. W średniowiecznych katedrach gotyckich witraże wpuszczały do wnętrza kolorowe światło, nadając mu niemal mistyczny charakter, podczas gdy modernistyczne budowle często operują dużymi przeszkleniami, które mają na celu otwarcie wnętrza na otaczającą przestrzeń.
W architekturze odnajdujemy także liczne odniesienia do tradycji i mitologii. Wiele stylów czerpie z wcześniejszych epok – klasycyzm odwołuje się do antycznej Grecji i Rzymu, neogotyk do średniowiecza, a modernizm do idei funkcjonalności i prostoty. Każda epoka pozostawia po sobie budowle, które odzwierciedlają dominujące w danym czasie idee i wartości.
Istotnym zagadnieniem poruszonym w książce jest wpływ materiałów i technik budowlanych na kształt architektury. Autorzy omawiają ewolucję budownictwa – od surowego kamienia, przez cegłę, drewno, aż po szkło i beton. Każdy z tych materiałów nadaje budynkom charakterystyczny wygląd i ma swoje ograniczenia techniczne, które twórcy musieli uwzględniać w projektach. Równie istotne jest światło, które tworzy atmosferę wnętrza i podkreśla detale budowli. W średniowiecznych katedrach gotyckich witraże wpuszczały do wnętrza kolorowe światło, nadając mu niemal mistyczny charakter, podczas gdy modernistyczne budowle często operują dużymi przeszkleniami, które mają na celu otwarcie wnętrza na otaczającą przestrzeń.
Rozszerzenie perspektywy odbioru
Książka ma wiele zalet – przede wszystkim
oryginalne podejście do tematu, które sprawia, że może być
interesująca dla różnych miłośników tej dziedziny. Pisana
przystępnym językiem, mimo że porusza specjalistyczne tematy, jest
zrozumiała dla osób niezwiązanych zawodowo z architekturą. Praca pełna jest
wartościowych zdjęć, rysunków i schematów, które ułatwiają
zrozumienie omawianych zagadnień. Wizualne przedstawienie koncepcji sprawia,
że treść jest bardziej przystępna. Cennym dodatkiem to tekstu jest
Słownik terminów i Przewodnik po stylach oraz
Indeks osób i Indeks obiektów architektury. We wstępie nazwanym Informacje o książce autorzy dokładnie
wyjaśniają koncepcję organizacji tekstu poszczególnych
fragmentów rozdziałów.
Publikacja nie jest klasycznym podręcznikiem akademickim, ale przewodnikiem po percepcji architektury, który uczy świadomego patrzenia na budynki z uwzględnieniem ich formy, materiałów i otoczenia, który pozwala lepiej rozumieć, dlaczego pewne budowle wywołują w nas określone emocje i jakie czynniki wpływają na ich odbiór. Książka pozwala spojrzeć na architekturę z perspektywy odbiorcy, a nie tylko projektanta. Jednak dla niektórych czytelników brak chronologicznego porządku i historycznej systematyki może być wadą. W opracowaniu niewiele miejsca poświęcono polskiemu budownictwu, co może być minusem dla tych, którzy chcieliby lepiej poznać rodzime zabytki.
Dla miłośników architektury i osób chcących rozwijać swoją wrażliwość przestrzenną z pewnością będzie to inspirująca lektura.
Publikacja nie jest klasycznym podręcznikiem akademickim, ale przewodnikiem po percepcji architektury, który uczy świadomego patrzenia na budynki z uwzględnieniem ich formy, materiałów i otoczenia, który pozwala lepiej rozumieć, dlaczego pewne budowle wywołują w nas określone emocje i jakie czynniki wpływają na ich odbiór. Książka pozwala spojrzeć na architekturę z perspektywy odbiorcy, a nie tylko projektanta. Jednak dla niektórych czytelników brak chronologicznego porządku i historycznej systematyki może być wadą. W opracowaniu niewiele miejsca poświęcono polskiemu budownictwu, co może być minusem dla tych, którzy chcieliby lepiej poznać rodzime zabytki.
Dla miłośników architektury i osób chcących rozwijać swoją wrażliwość przestrzenną z pewnością będzie to inspirująca lektura.
* zdjęcia własne z książki
